استیضاح در ۴ گوشه جهان
گروه دیپلماتیک -همشهری آنلاین: تقریبا در تمام کشورهای دارای نظام دموکراتیک، وزرا به نوعی در برابر پارلمان یا نهادهای نظارتی پاسخگو هستند و می‌توانند استیضاح یا برکنار شوند. فرآیند استیضاح وزرا بسته به ساختار سیاسی هر کشور متفاوت است، اما معمولاً پارلمان یا نهاد قانون‌گذاری اختیار دارد که وزرا را برای عملکردشان مورد سؤال قرار دهند. در ادامه به بهانه استیضاح عبدالناصر همتی وزیر امور اقتصادی و دارایی، در مجلس شورای اسلامی نگاهی داریم به فرایند استیضاح وزرا در برخی از کشورهای جهان:
آمریکا
استیضاح وزرا در آمریکا امر نادری به شمار می‌رود. تاکنون دو وزیر در آمریکا استیضاح شده‌اند: الخاندرو مایورکاس وزیر امنیت داخلی در سال گذشته و ویلیام بلک‌نپ وزیر جنگ آمریکا در سال ۱۸۷۶.
- تصویب استیضاح در مجلس نمایندگان: ابتدا موضوع استیضاح باید به تصویب اکثریت مجلس نمایندگان آمریکا برسد.
- محاکمه در سنا: پس از تصویب استیضاح، مجلس نمایندگان از سنا درخواست می‌کند تا جلساتی را به ریاست رئیس دیوان عالی فدرال برای شنیدن دفاعیات وزیر تشکیل دهد.
- رأی‌گیری در سنا: پس از شنیدن دفاعیات طرفین، استیضاح به رأی گذاشته می‌شود و اگر اکثریت فوق‌العاده سناتورها که بیش از دوسوم اعضا را شامل می‌شود رأی به استیضاح دهند، وزیر مربوطه از کار برکنار می‌شود.
انگلیس
در سیستم پارلمانی انگلیس وزرا به پارلمان پاسخگو هستند و در صورت از دست دادن حمایت اکثریت مجلس عوام، ممکن است مجبور به استعفا شوند.
- طرح استیضاح: استیضاح یک وزیر می‌تواند به‌دلیل بی‌کفایتی، سوءرفتار یا یا نقض قوانین در مجلس عوام آغاز شود.
- تصویب در مجلس عوام: موضوع استیضاح باید به تصویب اکثریت مجلس عوام برسد. این مرحله شامل بحث و بررسی اتهامات و دلایل استیضاح است.
- طرح استیضاح در مجلس اعیان: پس از تصویب در مجلس عوام، موضوع به مجلس اعیان ارجاع می‌شود. مجلس اعیان به عنوان دادگاه عمل می‌کند و وزیر باید در مقابل اتهامات از خود دفاع کند.
- رأی‌گیری در مجلس اعیان: پس از شنیدن دفاعیات، استیضاح به رأی گذاشته می‌شود و با حمایت اکثریت اعضای مجلس اعیان از استیضاح، وزیر مورد نظر برکنار خواهد شد.
فرانسه
در نظام نیمه‌ریاستی فرانسه، مجلس ملی می‌تواند با رأی عدم اعتماد، نخست‌وزیر و اعضای دولت را برکنار کند.
- تصویب در مجلس ملی: موضوع استیضاح باید به تصویب اکثریت مجلس ملی برسد. این مرحله شامل بحث و بررسی اتهامات و دلایل استیضاح است.
- طرح استیضاح در سنا: پس از تصویب در مجلس ملی، موضوع به مجلس سنا ارجاع می‌شود. مجلس سنا به عنوان دادگاه عمل می‌کند و متهم باید در مقابل اتهامات از خود دفاع نماید.
- رأی‌گیری در مجلس سنا: پس از شنیدن دفاعیات طرفین، اتهام به رأی گذاشته می‌شود و اگر اکثریت اعضای مجلس سنا رأی به مجرمیت بدهند، مقام دولتی از کار برکنار خواهد شد.
آلمان
بوندستاگ (مجلس فدرال) آلمان می‌تواند با رأی عدم اعتماد، صدراعظم و در موارد خاص وزرا را از کار برکنار کند.
- طرح استیضاح: استیضاح می‌تواند از طریق نمایندگان در مجلس فدرال آلمان طرح شده و با حمایت اکثریت نمایندگان تصویب شود.
- محاکمه در بوندسرات: پس تصویب استیضاح، موضوع به بوندسرات (مجلس ایالتی آلمان) ارجاع می‌شود. بوندسرات به عنوان دادگاه عمل می‌کند و وزیر یا صدراعظم باید در مقابل اتهامات از خود دفاع نماید.
- رأی‌گیری: پس از شنیدن دفاعیات، استیضاح به رأی گذاشته می‌شود و اگر اکثریت اعضای بوندسرات به آن رأی دهند، مقام دولتی از کار برکنار خواهد شد. این فرایند نه تنها برای وزرا، بلکه برای سایر مقامات دولتی نیز قابل اجرا است.
کانادا
در نظام پارلمانی کانادا، وزرا به پارلمان پاسخگو هستند. اگر پارلمان به عملکرد یک وزیر اعتراض کند و او حمایت اکثریت را از دست بدهد، ممکن است مجبور به استعفا شود. نخست‌وزیر نیز اختیار برکناری وزرا را دارد.
- آغاز فرایند استیضاح: هر عضو پارلمان می‌تواند در مجلس عوام طرح استیضاح وزیر را با حمایت حداقل ۵ نماینده دیگر مطرح کند.
- ارجاع به کمیته تحقیق: پس از پذیرش طرح استیضاح از سوی رئیس مجلس، طرح به کمیته‌ای متشکل از نمایندگان احزاب مختلف برای بررسی ارجاع می‌شود. این کمیته می‌تواند در صورت لزوم جلسات استماع عمومی یا خصوصی برگزار کرده و ظرف ۹۰ روز نظر خود را درباره ادامه فرایند استیضاح به پارلمان اعلام کند.
- فراخواندن وزیر به پارلمان برای ادای توضیحات
- رای‌گیری درباره استیضاح
ژاپن
پارلمان ژاپن می‌تواند وزرا را مورد بازخواست قرار دهد. اگر نخست‌وزیر رأی عدم اعتماد دریافت کند، او و کابینه‌اش باید استعفا دهند یا انتخابات جدید برگزار شود.
- آغاز فرایند استیضاح: استیضاح می‌تواند با طرح رسمی آن توسط اعضای مجلس نمایندگان آغاز شود. این مرحله معمولا شامل ارائه مدارک یا مستنداتی مرتبط با تخلفات، نقض قوانین یا ناکارآمدی وزیر مورد نظر است.
- تصویب در مجلس نمایندگان: سپس موضوع در مجلس نمایندگان مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. اگر اکثریت اعضا از استیضاح حمایت کنند، موضوع به مرحله بعدی می‌رود.
- محاکمه در مجلس مشاوران: پس از تصویب توسط مجلس نمایندگان، پرونده به مجلس مشاوران ارجاع می‌شود که به عنوان دادگاه استیضاح عمل می‌کند. در این مرحله هر دو طرف دلایل و مستندات خود را ارائه می‌دهند.
- رأی‌گیری نهایی در مجلس مشاوران: پس از شنیدن دلایل و مستندات، مجلس مشاوران رأی‌گیری نهایی را انجام می‌دهد. اگر اکثریت اعضا به استیضاح رای دهند، وزیر از مقام خود برکنار می‌شود.
کره جنوبی
مجلس ملی کره جنوبی اختیار استیضاح وزرا را دارد. در سال‌های اخیر، این کشور شاهد استیضاح‌های پرحاشیه، از جمله استیضاح رئیس‌جمهور پارک گون‌هه بود که در نهایت منجر به برکناری او شد.
در کره جنوبی، فرآیند استیضاح مقامات عالی‌رتبه، از جمله وزرا، یک رویه ساختاریافته و رسمی است. در اینجا مروری کلی از این فرآیند آمده است:
- طرح استیضاح: فرآیند با پیشنهادی برای استیضاح آغاز می‌شود که باید توسط حداقل یک‌سوم از اعضای کل مجلس ملی پیشنهاد شود.
- تصویب: برای تصویب پیشنهاد استیضاح، نیاز به اکثریت رای از کل اعضای مجلس ملی است. در مورد رئیس‌جمهور، دوسوم اکثریت لازم است.
- تعلیق وزیر: به‌محض تصویب پیشنهاد، مقام مورد نظر بلافاصله از وظایف خود تعلیق می‌شود.
- طرح در دادگاه قانون اساسی: پرونده استیضاح به دادگاه قانون اساسی کره ارائه می‌شود. دادگاه جلساتی برگزار می‌کند و پرونده را بررسی می‌کند. در صورت برکناری وزیر توسط دادگاه قانون اساسی، فرد موردنظر نمی‌تواند ۵ سال از استیضاح پست دولتی داشته باشد.
اسپانیا
در اسپانیا، پارلمان می‌تواند از طریق رأی عدم اعتماد، نخست‌وزیر و وزرای او را برکنار کند. معمولاً وزرا به دلیل فشار سیاسی یا ناکارآمدی مجبور به استعفا می‌شوند.
- آغاز فرآیند استیضاح: این فرآیند می‌تواند در صورتی آغاز شود که شکایات قابل توجهی از تخلف علیه یک وزیر وجود داشته باشد از جمله اتهام فساد یا سوء استفاده از قدرت.
- ارجاع پرونده به دادگاه عالی: دادگاه عالی اسپانیا مسئول بررسی شکایات است. این مرجع قضایی اگر تحقیقات شواهد کافی پیدا کرده و وزیر موردنظر گناهکار تشخیص داده شود احکامی چون عزل از سمت، جریمه یا زندان صادر می‌کند.
منبع :همشهری آنلاین
